FAQ – CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP CHO CÁC BẠN TẬP LÀM QUEN TYPOGRAPHY

  1. Website phongchuviet.com trực thuộc tổ chức nào?

Website phongchuviet.com là website chính thức của fanpage facebook Font Store – Phông Chữ Việt.

Font Store – Phông Chữ Việt là fanpage facebook tự phát nhằm mục đích đóng góp vào sự phát triển cộng đồng Typography Việt Nam, trải qua 3 năm phát triển fanpage, đội ngũ quản trị page quyết định thành lập website phongchuviet.com như để đánh dấu một bước phát triển mới cho Font Store – Phông Chữ Việt.

  1. Tại sao lại tên là Font Store – Phông Chữ Việt?

Cái tên Font Store xuất phát từ từ Font, Font Store sử dụng tên này để thuận tiện giao lưu với các bạn nước ngoài.

Cái tên Phông Chữ Việt mang hàm ý nhấn mạnh fanpage là của người Việt Nam, cung cấp các dịch vụ việt hóa cho người Việt Nam.

  1. Mục tiêu phát triển của website phongchuviet.com là gì?

– Trở thành “nơi ăn chốn ở” của các bạn yêu thích fanpage Font Store – Phông Chữ Việt. Đồng thời là nơi chia sẻ các tác phẩm, tài nguyên đồ họa về nghệ thuật chữ (Typography/Hand Lettering).

– Thông qua website này, đội ngũ Font Store hy vọng có thể đóng góp công sức vào việc phát triển và phổ biến nghệ thuật chữ tại Việt Nam, giúp các bạn có cơ hội được tiếp cận, tìm hiểu về môn nghệ thuật này.

  1. Nghệ thuật chữ là gì? Typography? Hand Lettering?

– Trong quan niệm của Font Store, “nghệ thuật chữ” là cụm từ chỉ chung cho mọi tác phẩm nghệ thuật, tài nguyên đồ họa… sử dụng con chữ để thể hiện nội dung thay vì dùng hình ảnh như nghệ thuật Photography. Nghệ thuật chữ bao gồm Typography và Hand Lettering.

– Typography là 1 trong 2 nhánh lớn nhất của “nghệ thuật chữ”. Cụm từ “Typography” xuất phát từ từ “Type” (nghĩa là gõ chữ), mang hàm ý về các tác phẩm nghệ thuật sử dụng con chữ trên máy vi tính làm sức mạnh để truyền tải nội dung (“con chữ” ở đây có thể là dùng font chữ, hoặc vẽ tay đi nét trên máy).

  • Font chữ được sử dụng trong phần lớn các tác phẩm Typography, đó là một trong những lý do mà Font Store và website phongchuviet tồn tại: chia sẻ font chữ.
  • Typography còn có một nhánh nhỏ hơn cũng phổ biến đó là Photoquotes (Ghép từ: photo (hình ảnh) + quotes (trích dẫn)), đây là nghệ thuật sử dụng một đoạn trích dẫn (có thể là lời nói, lời văn, lời thoại…) ghép với một tấm ảnh có tính chất minh họa mạnh cho trích dẫn. Đặc biệt, Photoquotes sử dụng font chữ nhiều hơn Typography và rất được các bạn trẻ yêu thích do tính chất truyền tải cảm xúc mạnh.
  • Trong hầu hết các tác phẩm Typography đều cần có sự góp mặt của các phần mềm đồ họa hỗ trợ.

– Hand Lettering chính là nhánh lớn còn lại trong Nghệ thuật chữ. Khác với Typography (sử dụng vi tính và các thành phần liên quan hỗ trợ tạo ra tác phẩm), Hand Lettering hoàn toàn không sử dụng vi tính hay các thiết bị liên quan mà chỉ sử dụng 3 thứ chính để tạo ra tác phẩm: bút, giấy và đôi bàn tay của người sáng tạo.

  1. Typography có phần mềm hỗ trợ, vậy đó là những phần mềm nào?

Các phần mềm được ưu tiên tuyệt đối trong việc làm Typography là những phần mềm vector mà cái tên đầu bảng không ai khác chính là Adobe Illustrator (AI). Ngoài ra, các bạn có thể sử dụng một số phần mềm khác như Adobe Indesign (ID), Corel Draw… Tuy nhiên tính đến thời điểm hiện tại, AI là phần mềm hỗ trợ mạnh mẽ và phổ biến nhất. Đây là phần mềm không thể thiếu nếu bạn có ý định nghiêm túc về việc tham gia vào lĩnh vực Typography.

Một phần mềm hỗ trợ cũng khá mạnh mẽ, phổ biến và cần thiết cho tác phẩm Typography chính là Adobe Photoshop (PS). Bạn cũng hoàn toàn có thể tạo ra Typography trên PS bằng các công cụ có sẵn (sử dụng font chữ), tuy nhiên PS là phần mềm bitmap, nhiệm vụ chính của nó là chỉnh sửa hình ảnh chứ không phải sáng tạo ra đường nét. Do đó lời khuyên cho bạn chính là hãy sử dụng PS để chăm chút cho phần background (hình ảnh làm nền) của tác phẩm, và sử dụng AI cho phần CHỮ – linh hồn của tác phẩm.

  1. Có thể tìm hiểu về Typography/Hand Lettering ở đâu?

Bạn hoàn toàn có thể tìm hiểu và học hỏi các lĩnh vực này tại website phongchuviet.com, Font Store sẽ cung cấp đầy đủ các tài liệu hiện có và các tác phẩm hiện hành từ nhiều designer cho các bạn tham khảo học hỏi.

  1. Tôi hay thấy các tác phẩm Typography ngoài chữ và hình ảnh còn có nhiều hoa văn, ký tự,… hỗ trợ rất đẹp, đó là những gì?

Đó là các thành phần hỗ trợ cơ bản các bạn có thể tìm và download trên internet, bao gồm cả hàng miễn phí và hàng thương mại. Các thành phần này không nhất thiết phải có mặt trong các tác phẩm Typography, tùy vào từng hoàn cảnh mà các bạn sử dụng cho linh hoạt. Những thành phần cơ bản đó bao gồm những nhóm chính sau:

– Hoa lá đính kèm quanh chữ: gọi chung là ornament, có rất nhiều dạng hoa lá như thế này trên internet. Ornament có thể là vector (dạng AI, EPS), PSD, hình ảnh (PNG, JPG…), hoặc cũng có thể là font.

– Các dải ruy-băng được trang trí xung quanh: gọi chung là ribbon, hoặc banner. Ribbon/Banner thường có mặt ở dạng vector, font.

– Các viền xung quanh tác phẩm: gọi là frame. Frame thường có mặt ở đủ mọi định dạng.

– Phần đuôi kéo dài của các chữ: gọi là Swash. Swash thường có sẵn trong font, hoặc tự vẽ ra.

– Cùng 1 font chữ nhưng thấy có 2 chữ A/B/C… khác nhau: chữ mà bạn có thể gõ bằng bàn phím gọi là bộ chữ chính của font đó, còn những chữ mà bạn không thể gõ ra bằng bàn phím mà phải sử dụng các công cụ như Glyphs (trên AI; PS CC 2015), Character Map (trên Windows) gọi là các Alternate (tạm dịch: các chữ dùng “thay thế” cho chữ chính để tạo ra tác phẩm đẹp tránh nhàm chán do lặp lại cùng 1 chữ).

  1. Font chữ bao gồm những định dạng gì? Làm thế nào để sử dụng font chữ?

Font chữ có rất nhiều định dạng do lịch sử phát triển của font chữ rất lâu đời, tuy nhiên hiện tại font chữ được sử dụng dưới 2 định dạng phổ biến là OTF (OpenType Font) và TTF (TrueType Font). OTF là định dạng phát triển sau, ưu điểm của nó là hỗ trợ số lượng ký tự lớn hơn nhiều so với TTF, giúp các designer thỏa sức sáng tạo ra các Alternate, hay hỗ trợ nhiều ngôn ngữ hơn chỉ trong 1 font chữ, đây là định dạng được đánh giá là sẽ lên ngôi trong tương lai. Ngược lại, TTF dù yếu thế hơn trong việc hỗ trợ số lượng ký tự nhưng nó có lợi thế trong in ấn hơn OTF. OTF thường có dung lượng nhẹ hơn TTF.

Để sử dụng font chữ, các bạn cần cài đặt font vào máy trước. Các cách cài đặt phổ biến nhất hiện nay là:

  • Copy file font (OTF/TTF) vào thư mục C:/Windows/Fonts (hoặc Control Panel/Fonts).
  • Chuột phải vào file font (OTF/TTF) và chọn Install (cài đặt).
  • Lưu ý: nếu là 1 font chữ được cung cấp cả 2 định dạng, bạn chỉ nên chọn 1 trong 2 định dạng để cài.

Sau khi đã cài đặt xong, bạn có thể mở bất kỳ phần mềm nào có hỗ trợ gõ chữ (như Word, Paint, PS, AI…) lên và chọn font để sử dụng.

Lưu ý:

  • Các bạn chỉ nên cài 1 số lượng font vừa phải, vừa đủ để sử dụng, không nên cài 1 lần quá nhiều font, việc hệ điều hành phải load cùng lúc nhiều font sẽ khiến hiệu năng của máy giảm rõ rệt, thậm chí nếu máy quá yếu sẽ dẫn đến treo máy.
  • Các bạn cần thận trọng trong việc download các font chữ trên internet mà các font đó đã có sẵn trong hệ điều hành (như Arial, Times New Roman, Tahoma, Verdana…). Việc bạn cài đè các font hệ thống mà nếu xảy ra lỗi, hệ điều hành của bạn có thể sẽ bị lỗi hiển thị chữ nghiêm trọng và đây là một trong những lỗi rất khó sửa, phần lớn các máy bị dính lỗi này đều chỉ có một giải pháp là cài lại hệ điều hành.
  • Do font chữ là một trong những thứ vẫn còn mới mẻ ở Việt Nam (hầu hết người ta chỉ biết sử dụng chứ không biết các vấn đề liên quan như sửa lỗi), do đó khi máy bạn bị lỗi mà do font chữ gây ra, bạn đưa ra tiệm sửa máy vi tính, rất có thể các thợ sửa máy ở đó cũng không nhận thức được máy bị lỗi là vì sao, từ đó có thể dẫn đến các giải pháp sai lầm.
  • Các bạn khi cài font chữ nên có 1 bản sao lưu ở nơi khác, phòng trường hợp bạn cài lại hệ điều hành và phải format ổ chứa hệ điều hành cũ (đồng thời cũng là ổ chứa các font hệ thống và font mà bạn đã cài) sẽ khiến bạn mất hết các font đã cài và sẽ vất vả để tìm lại.
  1. Phải tìm font ở đâu?

Hiện nay có nhiều trang web cung cấp font chữ miễn phí và thương mại, Font Store xin nêu ra các trang web phổ biến và nổi tiếng nhất của nước ngoài:

  • com: đây là trang web cung cấp font chữ miễn phí gần như là lớn nhất.
  • com: đây là trang web chuyên cung cấp các font chữ thương mại lớn nhất.
  • com: đây là trang web chuyên cung cấp các tài nguyên đồ họa (trong đó có font) thương mại nổi tiếng, đặc biệt giá cả font ở đây rẻ hơn và hay có nhiều chương trình giảm giá, ưu đãi.
  • com: đây cũng là trang bán font nổi tiếng, tuy nhiên chưa nổi bằng myfonts.com.
  • Và nhiều trang web khác, web riêng của designer…

Dưới đây là danh sách các trang web cung cấp font miễn phí và thương mại tại Việt Nam:

  • com: Cung cấp các font thương mại nước ngoài miễn phí, các font việt hóa miễn phí và tính phí. Bạn cần đồng thuận các điều khoản download trước khi tiến hành download tài nguyên tại đây.
  • vietdesigner.net: là trang web về font việt hóa của diễn đàn Vietdesigner (forum.vietdesigner.net).
  • Việt Font: là fanpage facebook của font.vietdesigner.net.
  • Font Store – Phông Chữ Việt: là fanpage facebook của phongchuviet.com
  • Font Town: là fanpage facebook về font chữ khá nổi tiếng ngày trước, hiện tại đã ngừng hoạt động.
  • I Love Viet Font: là fanpage facebook cung cấp font việt hóa rất nổi tiếng, có website là fontbox.vn.
  • Một số các fanpage, group, website khác…
  1. Cần một nơi để giao lưu, chia sẻ các tác phẩm Typography?

Bạn có thể ghé mục Typography của diễn đàn Vietdesigner. Mục Typography của website phongchuviet.com, hoặc group facebook Typography Việt (fb.com/groups/typovn) – đây được xem là group về Typography lớn nhất ở Việt Nam thời điểm hiện tại, các thành viên trong group cũng rất hay chia sẻ font, tài nguyên đồ họa giúp ích cho các bạn làm Typography.

  1. Các font chữ hay tài nguyên Typography đang được chia sẻ cho download miễn phí trên internet ở Việt Nam có bản quyền thương mại không?

KHÔNG CÓ. Do đó các bạn cần cân nhắc trong việc sử dụng các tài nguyên này cho mục đích cá nhân, tránh sử dụng cho các dịch vụ/sản phẩm thương mại.

Nếu quá cấp thiết và phải sử dụng cho thương mại, hãy mua bản quyền tài nguyên từ chính tác giả. Nếu bạn là đại diện của tổ chức/doanh nghiệp, bạn PHẢI mua bản quyền tài nguyên để đảm bảo tránh được các rủi ro về pháp lý từ chính Nhà nước và tác giả sau này.

  1. Vậy mua bản quyền font từ tác giả rồi chia sẻ lên internet có là vi phạm không?

CÓ. Thực chất “bản quyền” mà bạn mua từ tác giả là mua quyền được SỬ DỤNG font, còn quyền được PHÂN PHỐI font vẫn nằm trong tay tác giả, do đó bạn mua licenses của font cũng chỉ là mua quyền SỬ DỤNG cho cá nhân một mình bạn, bạn có quyền dùng font đã mua licenses đó cho các dự án cá nhân/thương mại (tùy theo điều khoản licenses khi bạn mua), chứ bạn không mua quyền PHÂN PHỐI font, vì thế việc bạn phát tán font chữ sau khi mua bản quyền là vi phạm, tác giả hoàn toàn có thể kiện bạn.

  1. Vậy các font việt hóa hiện nay cũng là vi phạm?

CHÍNH XÁC. Không một tác giả nào cho phép bất kỳ ai động vào tác phẩm – hay font chữ của họ, cho dù bạn chỉ chỉnh sửa 1 dấu chấm, dấu phẩy của font, cũng là không được phép, kể cả bạn có mua licenses font (đối với font thương mại) hay là download font miễn phí (trên dafont chẳng hạn), bạn cũng không có quyền chỉnh sửa font chữ đó. Trong khi đó, việt hóa font là công việc buộc phải can thiệp và chỉnh sửa font chữ, do đó mọi font việt hóa đang hiện hành trên internet về mặt luật pháp là vi phạm.

Tuy nhiên, Font Store và cộng đồng yêu font chữ cũng như Typography vẫn đang cố gắng cho ra đời các font việt hóa nhằm mục đích phục vụ nhu cầu sử dụng tiếng Việt của cộng đồng designer Việt Nam. Vì thế nếu cần sử dụng font việt hóa, bạn buộc phải chấp nhận các điều khoản liên quan đến font việt hóa đó.

  1. Nếu font chia sẻ cũng là miễn phí, vậy tại sao font việt hóa lại có những bộ tính phí?

Chi phí mà bạn phải trả để sở hữu 1 bộ font việt hóa chính là tiền công mà bạn trả cho người việt hóa font. Để có thể chỉnh sửa 1 bức ảnh, bạn phải tốn thời gian và công sức học Photoshop và rèn luyện từng ngày, việt hóa font cũng vậy.

Bạn hoàn toàn thể liên hệ với tác giả font đó và đưa ra yêu cầu anh ấy/cô ấy hãy chỉnh sửa font đó sao cho nó hỗ trợ tiếng Việt, như vậy bạn vừa có bản quyền font lại vừa có tiếng Việt để dùng. E hèm, nhưng chi phí mà bạn phải trả cho tác giả không hề rẻ đâu nhé.

  1. Để làm ra 1 tác phẩm Typography đẹp, có những nguyên tắc nào cần tuân thủ hay không?

Thẳng thắn mà nói, về lý thuyết, sáng tạo là bất quy tắc, tuy nhiên có một số lưu ý cho các newbie lần đầu chơi Typography như sau:

  • Nếu bạn không có máy vi tính, không biết sử dụng phần mềm… thì hãy làm quen với Hand Lettering (bút + giấy + tay) thay vì Typography.
  • Nếu bạn sử dụng font chữ cho tác phẩm của mình, hãy lưu ý số font và chất font mà bạn sử dụng cho tác phẩm. Theo kinh nghiệm thực tế, về số lượng, bạn chỉ nên sử dụng nhiều nhất 3 font chữ cho 1 tác phẩm, về chất lượng, bạn cần nắm được cách phối hợp các font chữ với nhau cho hài hòa. Các font chữ nhìn ở ngoài có thể rất đẹp, tuy nhiên khi kết hợp vào mà không khéo, chính những cái “rất đẹp” kia sẽ giết chết tác phẩm của bạn.
  • Typography chủ yếu xoay quanh việc sắp xếp các con chữ sao cho hài hòa, nghệ thuật mà dễ hiểu. Do đó các bạn cần tránh việc sắp xếp quá rời rạc, hoặc quá chen chúc, dẫn đến người đọc phải mất thời gian sắp xếp theo suy nghĩ để hiểu được tác phẩm của bạn.
  • Tránh việc tạo ra 1 tác phẩm mà chữ quá to, lấn át cả background hoặc ngược lại. Background là để hỗ trợ cho phần chữ, chứ không phải là để bị lấn át hoặc lấn át phần chữ.
  • Tham họa tiết/ký tự… hỗ trợ cho chữ: CHỮ phải là nhân vật chính của tác phẩm, chứ không phải các “diễn viên quần chúng” kia.
  • Sai ngữ pháp: đây là lỗi mà ngay cả những người thành thạo Typography cũng có thể mắc phải (như sai chính tả, ngữ pháp, ngắt câu…) khi thể hiện Typo bằng 1 ngôn ngữ nào đó (dù là tiếng Việt hay ngôn ngữ khác). Do đó các bạn cần nắm chắc về những gì mà bạn đang làm, để tránh làm ra 1 thành phẩm về mặt thẩm mỹ là rất đẹp nhưng về mặt ngữ pháp thì sai lầm, cảm giác sẽ khá là khó chịu cho cả người đọc lẫn người làm.
  • Câu nói: ĐƠN GIẢN LÀ ĐỈNH CAO CỦA SỰ TỈ MỈ chính là đích đến của mọi nghệ thuật. Khi mới khởi đầu, các newbie thường đi ngược lại câu nói này.

*Bài viết có tham khảo câu trả lời từ bài viết FAQ của group Typography Việt (chia sẻ và tổng hợp bởi các thành viên group).